Nationaal en internationaal is er nog geen boek als dit verschenen over de betekenis van de epigenetica – de opvatting dat wij mensen onze genen kunnen beïnvloeden – voor het jonge kind. Er is gekozen voor drie op het gebied van de epigenetica belangrijke fases waarin kinderen verkeren: de periode vóór, tijdens en na de geboorte, de opvoedings- en de onderwijssituatie. Het boek is bedoeld voor ouders, verzorgers, leerkrachten en hulpverleners, kortom, voor iedereen die met kinderen te maken heeft.

‘Optimale kansen voor ieder kind’ gaat over de betekenis van de epigenetica voor kinderen in drie belangrijke fases van hun leven: de periode voor en na de geboorte, de opvoeding en het onderwijs. Centraal staat de vraag hoe, gedacht vanuit de epigenetica, bepaalde genen positief of negatief beïnvloed kunnen worden. Er is aandacht voor de grote verantwoordelijkheden daarbij van ouders, leerkrachten en andere personen rondom het kind. Als zij zich bewust zijn van de invloed die ze op kinderen kunnen uitoefenen en daaruit consequenties trekken met betrekking tot het grootbrengen van hen, bestaat de kans dat er optimale kansen voor ieder kind gecreëerd worden.

Het gaat hier om nieuw wetenschappelijk inzicht: niet de genen besturen ons leven, maar wijzelf. De macht over ons leven wortelt in onze geest. Onze opvattingen en gedachten hebben invloed op de genen. We kunnen voor een groot gedeelte ons gedrag zelf bepalen en ons leven voor een groot gedeelte zelf in de hand nemen. Wij kunnen volgens dit inzicht dus de medescheppers van onze werkelijkheid zijn. Bepaalde genen kunnen aan- of uitgezet worden, wat aangeduid werd met de term ‘genexpressie’. De reeds lang bestaande opvatting dat ons gedrag bepaald zou zijn door onze genen, is een verouderd genetisch determinisme en in feite een vorm van aangeleerde hulpeloosheid, van afhankelijkheid.

Regelmatig zijn visies op opvoeding en onderwijs bijgesteld, en dat moet ook steeds gebeuren. Dat geldt zeker in onze huidige tijd, want we leven in een sterk veranderde en veranderende wereld. We hebben tot taak nieuwe generaties adequaat op die veranderende wereld voor te bereiden. Nieuwe visies op opvoeding en onderwijs kunnen gevoed worden door nieuwe inzichten. Zo zijn er nieuwe opvattingen in de erfelijkheidsleer, de genetica, die een bijdrage kunnen leveren om onze inzichten in opvoeding en onderwijs te herzien. Het betreft een vrij recente ontwikkeling in de genetica: de epigenetica, de opvatting dat wij mensen onze genen kunnen beïnvloeden. Dit is een van de grootste ontdekkingen van de mensheid, met vergaande consequenties.

Optimale kansen voor ieder kind
Ben Daeter
248 Media Uitgeverij, ISBN 9789079603398, 264 pag.,