De focus bij diagnostiek en behandeling van jonge kinderen ligt nog steeds te vaak alleen op stoornissen. In veel gevallen is dit een te enge benadering, vertelt dr. Frederike Scheper. “Andere factoren verdienen veel meer aandacht. Denk aan zaken als emotieregulatie en gehechtheid.”
Fredrike pleit voor meer maatwerk in diagnostiek en behandeling van stoornissen. “Dat is essentieel om echt aan te kunnen sluiten bij wat nodig is. Daarnaast geeft het uitdaging in het werk en houdt het ons scherp.”
Ieder kind heeft te maken met een unieke combinatie van biologische aanleg en omstandigheden van opgroeien. “Dat maakt dat je telkens weer goed met het kind en de ouders of verzorgers moet kijken naar wat belangrijk is”, vertelt Frederike. “Bijvoorbeeld waar je aan werkt in de behandeling en hoe je daarover met elkaar communiceert. Richtlijnen en protocollen zijn behulpzaam voor goede diagnostiek en behandeling, maar dan ben je er nog niet.”
Inzicht in overstijgende factoren
Er is al langer aandacht voor factoren die stoornis overstijgend een rol spelen. “Je kunt denken aan symptomen of klachten die bij meerdere stoornissen voorkomen, zoals eet- en slaapproblemen. Maar ook factoren die ten grondslag kunnen liggen aan verschillende problemen, zoals temperament en trauma. ” Inzicht in dergelijke overstijgende factoren kunnen helpen bij het kiezen van een cliëntgerichte benadering in diagnostiek en behandeling. “Zo kunnen we voor het ene kind met autisme tot een ander behandelplan komen dan bij het andere kind. Bovendien is het beeld bij jonge kinderen nog niet altijd duidelijk, gaat de ontwikkeling in deze levensfase heel erg snel en zijn jonge kinderen afhankelijk van de relaties die ze aangaan met hun ouders en verzorgers. Dit maakt het extra belangrijk om ook stoornisoverstijgend te kijken.”
Verschillen in temperament
Om deze reden raadt Frederike aan oog te hebben voor persoonlijkheidsverschillen bij zowel ouders als kind. “In de wetenschap wordt de term ‘temperament’ gebruikt om een aangeboren persoonlijkheidsstijl te beschrijven. Het gaat dan om verschillende kenmerken. In de loop van het leven worden die beïnvloed door een wisselwerking tussen rijping van de hersenen en de omgeving. Vanaf jonge leeftijd worden er al herkenbare individuele verschillen gezien in reactie op dagelijkse situaties. Soms is de manier van reageren herkenbaar voor ouders en soms niet. Wanneer een kind bijvoorbeeld snel geïrriteerd is, dan kan dit het opvoeden behoorlijk moeilijk maken. Zeker wanneer een ouder ook geneigd is snel gefrustreerd te raken. Dit is maar een voorbeeld van hoe verschillen in temperament invloed kunnen hebben op de ontwikkeling en het ouderschap. Het is belangrijk om hier in behandeling rekening mee te houden.”
Transdiagnostische benadering
In dit verband breekt Frederike een lans voor een transdiagnostische benadering. “Deze benadering stelt je in staat om de factoren in kaart te brengen die bij meerdere stoornissen een rol spelen. In mijn lezing zal ik dieper ingaan op resultaten vanuit mijn promotieonderzoek naar temperament en gehechtheidsgedrag. Ook ga ik dan in op ander relevant wetenschappelijk onderzoek in relatie tot maatwerk in de klinische praktijk.” Zij benadrukt nu alvast dat deze benadering in diagnostiek en behandeling interessante inzichten oplevert. En meer dan dat. “De aanpak die ik bepleit maakt het werken met jonge kinderen en gezinnen spannend en leuk.”
Dr. Frederike Scheper is kinder- en jeugdpsychiater, werkzaam bij het Medisch Orthopedagogisch Centrum ’t Kabouterhuis, waar zij zich inzet voor Infant and Early Childhood Mental Health.
In 2018 is zij gepromoveerd op een onderzoek dat zich zowel richtte op de rol van temperament van kinderen als op verstoord gehechtheidsgedrag en ontremd sociaal contact in reactie op kindermishandeling.
Zie ook:
