Dr. Martine van Dongen is een warm pleitbezorger van het opmaken van een integratief diagnostisch beeld als vertrekpunt voor vroegbehandeling. Zeker als dit gebeurt op basis van een narratief. “Juist het onderliggende verhaal biedt ingang om mentaal kwetsbare jonge kinderen te helpen ontwikkelen tot veerkrachtige individuen. Een narratief is als de ruggengraat van een verhaal. Het geeft structuur en doel.”
Op 3 december verzorgt Martine een lezing tijdens het VROEG-congres ‘Een zorgelijke ontwikkeling – en dan?’ “Het is vooral de kunst om een authentiek én ontwikkelingsgericht gezinsverhaal te construeren”, zegt zij in een vooruitblik. “Met name de wederzijdse beïnvloeding van factoren is heel belangrijk. Probeer daarbij zicht te krijgen op aspecten die een verhaal vormen en kleuren. Je wilt immers toe naar integratie van alle aspecten die een rol kunnen spelen bij de hulpvraag en het beeld, want alleen dan kun je uiteindelijk de juiste zorg bieden.”
Heb oog voor veerkrachtige aspecten
In dit verband raadt zij aan niet alleen te focussen op een probleem. “Dan praat je namelijk over aspecten die het narratief ‘negatief’ laden. Van belang is om aanvullend zicht te krijgen op veerkrachtige aspecten. Dan doel ik op de kwaliteiten die al in het kind en de context aanwezig zijn. Juist die zijn van groot belang om uiteindelijk effectief te kunnen werken met zowel jonge kinderen als hun omgeving. Positieve, opbouwende elementen heb je immers nodig om op te bouwen, eerlijk en hoopvol te zijn en ontwikkelingsgerichtheid te doorleven.”
Verhaal met perspectief
Hier in de praktijk handen en voeten aan geven vereist gerichte aandacht. “Begin eerst met goed te luisteren”, adviseert Martine. Construeer vervolgens stap voor stap het narratief met alles wat daarvoor nodig is. Als je een verhaal vertelt, vertel dan een goed verhaal. Een verhaal met perspectief. ”
Dr. Martine van Dongen: “Wees naar elk kind open, nieuwsgierig, ontvankelijk én onbevoordeeld”
Aanvullend wijst Martine erop dat bewust zijn van je eigen attitude als hulpverlener belangrijk is om het onderliggende verhaal op te kunnen maken. “Wees naar elk kind en zijn omgeving open, nieuwsgierig, ontvankelijk én onbevoordeeld. Dat maakt dat je het narratief van het kind binnen zijn context opmaakt en niet – onbedoeld – je eigen verhaal. Als het verhaal klopt, betekent het niet dat dit ‘de waarheid’ weerspiegelt, maar hiermee creëer je wel een werkbaar raamwerk om een kind binnen de context waarin het opgroeit vooruit te helpen. Tegelijk is het verhaal ontwikkelingsgericht. Dit is niet alleen eerlijk naar het kind en ouders maar biedt ook ruimte om in gezamenlijkheid richting te geven aan wat er nodig is. Alleen dan kun je de juiste zorg bieden. Zo simpel is het eigenlijk. Als je niet snapt wat er eigenlijk aan de hand is, is de kans groot dat de behandeling niet aansluit, geen effect heeft of dat ouders afhaken.”
Congreslezing
Tijdens het VROEG-congres gaat Martine in haar lezing dieper in op de ins & outs van deze benadering. “Pak je dit op de juiste manier op, dan kun je echt van grote betekenis zijn in het jonge leven van kinderen én in het jonge ouderschap dat daar onlosmakelijk mee verbonden is.” Overigens besteedt zij in haar lezing ook aandacht aan de variatie binnen de normale ontwikkeling. Waarom? Het belang van de kunst goed te onderscheiden wat nog past bij een adaptieve respons en wat niet, is naar mijn idee wat onderschat in het huidige tijdsgewricht. Dat is nodig, zowel naar een heel jong kind dat volop in ontwikkeling is als naar de omgeving die zo goed mogelijk probeert te zorgen voor dit ene kind. Het heeft geen zin om kinderen te framen in een negatief statisch verhaal waar geen groei meer wordt gezien. Groei is er altijd. Alleen vraagt dat soms om anders te kijken.”
Martine van Dongen – Boomsma is kinder- en jeugdpsychiater Karakter, leidinggevende van het TOPGGz Netwerk Centrum Jonge Kind van Karakter.
